Zaburzenia osobowości
Co wyróżnia zaburzenia osobowości?
Aby rozpoznać zaburzenie osobowości, musi ono spełniać pewne kryteria. Niektóre z nich to: długotrwałość nieprawidłowych zachowań, zauważalne nieprawidłowe postawy i zachowania, przejawiające się w wielu relacjach z innymi ludźmi, jak i w sferach psychicznych, wzorzec zachowania jest niedostosowany do sytuacji społecznej i indywidualnej, trudności pojawiają się w okresie późnego dzieciństwa lub młodzieńczym i utrzymują się w wielu dojrzałym, zaburzenia powodują dyskomfort psychiczny, czasami zaburzenia wpływają na pogorszenie funkcjonowania w rolach społecznych i zawodowych.
Jakie są najczęstsze przyczyny zaburzeń osobowości?
Podstawowymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi zaburzeń osobowości są czynniki socjalizacji, przede wszystkim związanie z przyswajaniem norm społecznych, formułowaniem hierarchii wartości, funkcjonowaniem w rolach społecznych oraz kształtowaniem wzorców zachowania. Wpływ mają również czynniki społeczno-kulturowe, na które składają się nieprawidłowości procesu wychowania w rodzinie, jak i szkole. Temperament osoby może mieć wpływ na występowanie zaburzeń osobowości, ale nie jest tak ważnym czynnikiem jak wyżej wymienione. U około 2,1-8% populacji występują zaburzenia osobowości, częściej u młodych ludzi i mężczyzn. Zaburzenia osobowości psychopatycznej występuje u około 3% populacji i 3-10 razy częściej u mężczyzn niż kobiet. Czynniki rozwoju tego zaburzenia osobowości są bardzo trudne do zbadania.
Charakterystyka schorzenia
Osobowość paranoiczna
Cechuje się m.in.: wiarą w „spiskowe” wyjaśnianie zdarzeń, wytrwałością i uporem w dążeniu do celu tzw. „dążeniem do celu po trupach”, skłonnością do długotrwałego rozpamiętywania przykrości, nadmiernym poczuciem własnej wartości, powracającymi podejrzeniami o niewierność partnera, która jest nieuzasadniona.
Osobowość schizoidalna
Przejawia następujące cechy: tendencje do uciekania w wewnętrzny świat przeżyć, fantazjowania; nieodczuwanie empatii, reakcje lękowe w relacjach międzyludzkich, skłonność do samotnictwa i izolacji, unikanie bardziej zażyłych kontaktów społecznych, jak i emocjonalnych, problemy z wyrażaniem uczuć.
Osobowość dyssocjalna (psychopatyczna)
Przejawia się m.in.: brakiem lęku, skłonnością do samouszkodzeń, nieodczuwaniem wstydu, lekceważeniem reguł i norm społecznych, brakiem umiejętności przewidywania skutków własnych zachowań, niezdolnością odraczania gratyfikacji, problemem z odróżnieniem granicy między prawdą, a kłamstwem czy rzeczywistością, a fikcją.
Osobowość pograniczna (borderline)
Wyraża się: chwiejnością emocjonalną, powracającymi próbami samobójczymi, samouszkodzeniami, ciągłym uczuciem pustki wewnętrznej, tendencją do działań impulsywnych skutkujących konfliktami z otoczeniem, zaburzonym poczuciem tożsamości, niezrównoważeniem emocjonalnym.
Osobowość histroniczna
Objawia się: niebraniem pod uwagę potrzeb innych osób, manipulowanie otoczeniem, skupianie uwagi na swojej osobie w celu uzyskania podziwu i aprobaty, roszczeniowości wobec innych, podatnością na wpływy oraz zależnością od otoczenia, tendencją do dramatyzowania i przerysowywania, teatralnością zachowań.
Osobowość lękowa (lękliwa lub unikająca)
Wiodącą potrzebą jest zapewnienie sobie poczucia bezpieczeństwa, samokontrolą i nadmiernym analizowaniem własnego zachowania. Z jednej strony charakteryzuje się silną potrzebą uznania i akceptacji, a z drugiej dużą wrażliwością na odrzucenie i krytykę. Taka sytuacja powoduje niechęć do wchodzenia w bardziej zażyłe relacje oraz słabe więzi społeczne.
Osobowość zależna
Przejawia się: silniejszym odczuwaniem stresów psychicznych, biernym podporządkowaniem otoczeniu, łatwym wycofywaniem się z podjętych działań i decyzji, co spowodowane jest unikaniem trudności, przenoszeniem odpowiedzialności na innych za podjęcie decyzji bezpośrednio dotyczących osoby chorej.
Jak wyleczyć z zaburzeń osobowości?
Obecnie zaburzenia osobowości leczy się psychoterapią indywidualną oraz grupową, jej efekty widać u 40-64% pacjentów. Psychoterapia wglądowa niezależnie od kierunku teoretycznego jest najbardziej efektywna. Zaleca się psychoterapię długoterminową, która integruje wiele aspektów życia człowieka. Te dane nie dotyczą zaburzeń osobowości psychopatycznej, gdzie można próbować psychoterapii behawioralnej, która może przynieść efekty w pewnych obszarach funkcjonowania człowieka.
Historie pacjentów
Anna, 22 lata, sprzedawca
Na podjęcie terapii namówił mnie mój chłopak, który miał dosyć moich ciągłych zamartwiań się, poleganiem na jego wyborach i braku mojego własnego zdania przy podejmowaniu naszych wspólnych decyzji, ciągłego napięcia jakie wprowadzałam do naszego związku poprzez moje w większości nieuzasadnione lęki. Dzięki terapii zrozumiałam, że mam tendencje do oddawania odpowiedzialności za moje życie innym. Teraz wiem, że nikt za mnie życia nie przeżyje, a jak podejmę złą decyzję to cały świat się nie zawali, a ja będę żyła dalej.
Zdzisław, 44 lata, bankowiec
Jak pomyślę o tym dzisiaj to, aż trudno mi uwierzyć, że jeszcze cztery lata temu mieszałem z mamą i bałem się spotkań z innymi ludźmi, całymi dnami analizowałem, czy zachowałem się tak jak należy, czy dana osoba, nawet przypadkowa mnie akceptuje. A teraz wyprowadziłem się z domu, moje życie towarzyskie kwitnie, kobiety zaczęły się mną interesować, a ja zastanawiam się nad założeniem własnej firmy.
Martyna, 31 lat, ekonomistka
Trafiłam do terapeuty po kolejnej nieudanej próbie samobójczej, nie rozumiałam dlaczego zachowuję się w sposób impulsywny, powoduje konflikty, mam zmienne nastroje. Zakończyłam terapię, jednak wiem, że przede mną praca własna bo osobowość pograniczna to zaburzenie, które poznałam, zrozumiałam i codziennie uczę się z nim żyć. Wierzę, że dam radę!
